Öksürük

Öksürük nedir?

Öksürük, solunum yollarında meydana gelen bir reflekstir. Vücudumuzun solunum sistemindeki tahriş edici maddeleri veya yabancı cisimleri temizlemeye çalıştığı bir savunma mekanizmasıdır.

Öksürük, akciğerlerimizde, hava yolumuzda veya boğazınızda bir sorun olduğunda ortaya çıkabilir.

Öksürüğün Oluş Mekanizması

Öksürük, solunum yollarında bir savunma mekanizmasıdır ve genellikle solunum yollarını tahriş eden veya engelleyen unsurları ortadan kaldırmaya yönelik bir reflekstir.

Öksürük, solunum yollarını temizlemek ve yabancı maddeleri, balgamı veya tahriş edici maddeleri uzaklaştırmak için meydana gelir.

Öksürük oluş mekanizması genellikle aşağıdaki aşamaları içerir:

1. Tahriş: Solunum yolları, yabancı maddeler, toz, irritanlar veya enfeksiyonlar gibi tahriş edici faktörlere maruz kaldığında, öksürük refleksi tetiklenir. Solunum yollarındaki reseptörler, tahriş edici maddeleri tespit eder ve bu bilgiyi beyine ileterek öksürük refleksinin başlamasını sağlar.
2. Derin nefes alma: Öksürük refleksi başlamadan önce, genellikle derin bir nefes alırız. Bu, akciğerlere daha fazla hava çekmeye ve öksürüğün etkin bir şekilde gerçekleşmesi için gerekli olan havayı sağlamaya yardımcı olur.
3. Öksürük refleksi: Nefes aldıktan sonra, glottis adı verilen boğazın arka kısmındaki kapak, kapatılır. Ardından, solunum kasları kasılır ve hızlı ve güçlü bir nefes çekilir. Bu, akciğerlerdeki hava basıncını artırır.
4. Glottis açılır: Hava basıncı arttıkça, glottis açılır ve hızlı bir şekilde solunum yollarından geçerken birlikte balgam, yabancı maddeler veya tahriş edici maddeler de atılır.
5. Öksürük sonucu atma: Hızlı hava akımıyla birlikte, solunum yollarında biriken maddeler, balgam veya tahriş edici maddeler atılır. Bu, solunum yollarının temizlenmesini sağlar ve potansiyel olarak zararlı maddelerin dışarı atılmasına yardımcı olur.

Öksürük neden olur?

Öksürük, genellikle solunum yollarında bir enfeksiyonun veya irritasyonun belirtisi olarak ortaya çıkar. En yaygın nedenlerden bazıları şunlardır:

• Üst solunum yolu enfeksiyonları: Soğuk algınlığı, grip veya sinüzit gibi üst solunum yolu enfeksiyonları öksürüğe neden olabilir.
• Alt solunum yolu enfeksiyonları: Bronşit (akut veya kronik),zatürre veya solunum yolu enfeksiyonları öksürüğe yol açabilir.
• Sigara içmek: Sigara dumanı solunum yollarını tahriş eder ve kronik öksürüğe neden olabilir.
• Allerjiler: Astım, allerjik rinit veya alerjik bronşit gibi alerjik reaksiyonlar da öksürüğe sebep olabilir.
• Reflü: Mide asidinin yemek borusuna geri kaçması durumunda öksürüğe neden olabilir.
• Astım: Hava yollarının daralması ile meydana gelen bir hastalık olan astım d öksürüğün en yaygın nedenlerinden biridir.
• İlaçlar: Bazı ilaçlar, özellikle ACE inhibitörleri (yüksek tansiyon tedavisinde kullanılan ilaçlar),öksürüğe neden olabilir.

Öksürük çeşitleri nelerdir?

Öksürük tipleri değişebilir ve öksürüğün şiddeti, süresi ve eşlik eden semptomlar çeşitli faktörlere bağlı olarak değişebilir. Öksürük hafif ve geçici olabileceği gibi, şiddetli ve uzun süreli olabilir. Ancak, öksürük genellikle kendi kendine iyileşen bir semptomdur.

Eğer öksürüğünüz ciddi veya uzun süreli ise, başka semptomlarla birlikte ortaya çıkıyorsa veya endişe verici buluyorsanız, bir göğüs hastalıkları uzmanına danışmanız önemlidir. Bu şekilde, öksürüğün altında yatan nedeni belirleyebilir ve uygun tedaviyi önerebilirler.

Öksürük çeşitleri, öksürüğün karakteristiği ve süresine göre sınıflandırılabilir. İşte yaygın öksürük çeşitlerinden bazıları:

1. Kuru öksürük: Balgam veya mukus eşlik etmeyen, boğazın tahrişi sonucu meydana gelen öksürük türüdür. Kuru öksürük, üst solunum yolu enfeksiyonları, allerjiler, sigara dumanı veya bazı ilaçların yan etkisi gibi durumlarla ilişkilendirilebilir.
2. Balgamlı öksürük: Balgam veya mukusun öksürük sırasında çıktığı öksürük türüdür. Balgam, solunum yollarını temizlemeye yardımcı olan bir mukus türüdür. Balgamlı öksürük genellikle alt solunum yolu enfeksiyonları, bronşit veya zatürre gibi durumlarla ilişkilendirilebilir.
3. Kronik öksürük: 8 haftadan daha uzun süren sürekli bir öksürüktür. Kronik öksürük, sigara içimi, astım, reflü, kronik bronşit veya ilaçların yan etkisi gibi bir dizi sağlık sorununun belirtisi olabilir. Altta yatan nedenin belirlenmesi önemlidir.
4. Paroksismal öksürük: Ani ve şiddetli öksürük nöbetlerine neden olan bir tür öksürüktür. Özellikle boğuk, kaba ve tekrarlayan öksürük sesleriyle karakterizedir. Kızamıkçık, boğmaca veya bazı allerjik reaksiyonlar paroksismal öksürüğe neden olabilir.
5. Gece öksürüğü: Özellikle yatarken veya uyku sırasında artan bir öksürük türüdür. Astım, reflü, geniz akıntısı veya uyku apnesi gibi durumlar gece öksürüğüne katkıda bulunabilir.

Ciğerden gelen öksürük genellikle şu şekillerde belirginleşebilir:

• Balgamlı öksürük: Akciğerlerdeki bir enfeksiyon veya irritasyon nedeniyle, öksürürken balgam veya mukus üretimi artabilir. Balgam, öksürükle birlikte dışarı atılır ve genellikle solunum yollarında birikmiş olan bakteri, virüs, alerjen veya diğer yabancı maddeleri içerir.
• Akciğerde iltihap, tümör, sıvı birikimi varsa öksürükle kendini gösterebilir.
• Kronik veya uzun süreli öksürük: Kronik bronşit, bronşiektazi (bronşların genişlemesi),akciğer sertleşmesi veya kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) gibi uzun süreli akciğer hastalıkları, sürekli veya tekrarlayan öksürüğe neden olabilir.
• Kanlı balgam veya kanlı öksürük: Öksürüken kan tükürme veya kanlı balgam çıkarmak da öksürüğün akciğer kaynaklı olduğunun göstergesidir.

Bu neden ve belirtiler, öksürüğün altta yatan nedeninin akciğerlerden kaynaklandığını düşündürebilir.

Balgamlı Öksürük

Balgamlı öksürük, öksürük sırasında balgam veya mukusun çıktığı bir öksürük türüdür. Balgam, solunum yollarında üretilen ve hava yollarını temizlemeye yardımcı olan bir mukus türüdür. Balgamlı öksürük, genellikle alt solunum yollarında bir sorunun belirtisi olarak ortaya çıkar.

Balgamlı öksürüğün nedenleri arasında:

Alt solunum yolu enfeksiyonları: Bronşit (akut veya kronik),zatürre veya bronşiektazi gibi alt solunum yolu enfeksiyonları balgamlı öksürüğe neden olabilir. Enfeksiyonlar, solunum yollarında iltihaplanmaya ve mukus üretimine yol açar. Balgam rengi genellikle sarı veya yeşildir.

Astım: Astım, solunum yollarının daralmasına ve mukus üretiminin artmasına neden olabilir. Bu durumda, balgamlı öksürük sık görülen bir semptom olabilir. Balgam rengi genellikle şeffaftır.

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH): KOAH, genellikle sigara içimiyle ilişkili olan ilerleyici bir akciğer hastalığıdır. Balgam üretimi ve balgamlı öksürük, KOAH'ın karakteristik belirtilerindendir.

Sinüzit veya allerjik rinit: Sinüs iltihabı (sinüzit) veya allerjik rinit, burun ve sinüslerden akıntıya neden olabilir. Bu akıntı, aşağıya doğru boğaza doğru iner ve balgamlı öksürüğe yol açabilir. Balgam rengi genellikle şeffaftır.

Sigara içimi: Sigara dumanı, solunum yollarını tahriş eder ve mukus üretimini artırır. Sigara içen kişilerde balgamlı öksürük daha sık görülebilir.

Kuru Öksürük

Kuru öksürük, balgam veya mukusun eşlik etmediği bir öksürük türüdür. Kuru öksürük genellikle üst solunum yolu enfeksiyonları, allerjik reaksiyonlar, sigara dumanı veya bazı ilaçların yan etkisi gibi durumlarla ilişkilendirilir. Kuru öksürüğün yaygın nedenlerinden bazıları:

Üst solunum yolu enfeksiyonları: Soğuk algınlığı, grip veya sinüzit gibi üst solunum yolu enfeksiyonları kuru öksürüğe neden olabilir. Bu enfeksiyonlar, solunum yollarını tahriş eder ve öksürüğe yol açar.

Allerjik reaksiyonlar: Alerjik rinit veya alerjik bronşit gibi alerjik reaksiyonlar, solunum yollarında tahrişe ve kuru öksürüğe neden olabilir. Bu durumlar genellikle alerjenlere (polen, ev tozu akarları, hayvan tüyleri vb.) maruz kalma sonucu ortaya çıkar.

Sigara dumanı: Sigara dumanı solunum yollarını tahriş eder ve kuru öksürüğe yol açabilir. Sigara içmek veya pasif olarak sigara dumanına maruz kalmak, kuru öksürüğe katkıda bulunabilir.

Reflü: Mide asidinin yemek borusuna geri kaçması (reflü),boğazı tahriş eder ve kuru öksürüğe neden olabilir. Reflü, özellikle yatarken veya yemeklerden sonra daha belirgin olabilir.

İlaçlar: Bazı ilaçlar, özellikle ACE inhibitörleri (yüksek tansiyon tedavisinde kullanılan ilaçlar),kuru öksürüğe neden olabilir.

Solunum yolu tahrişi: Kirli hava, kimyasal irritanlar veya solunum yolu tahrişine yol açan diğer faktörler kuru öksürüğe sebep olabilir. Bu durumlar solunum yollarını tahriş ederek öksürüğe yol açar.

Akciğer sertleşmesi: Kronik ve ilerleyici bir hastalık olan akciğer sertleşmesinin önemli bir belirtisi de en az 3 aydır süren kuru öksürüktür.

Kuru öksürük genellikle kendiliğinden iyileşebilen bir semptomdur. Ancak, kuru öksürük şiddetli veya uzun süreli ise, başka semptomlarla birlikte ortaya çıkıyorsa veya rahatsızlık veriyor ise bir göğüs hastalıkları uzmanına danışmanız önemlidir.

Öksürük tedavisi nasıl yapılır?

Öksürük tedavisi, altta yatan nedene göre yapılır. Yaygın öksürük tedavi yöntemlerinden bazıları:

Altta yatan nedenin tedavisi: Öksürüğün altında yatan nedeni belirlemek ve tedavi etmek önemlidir. Öksürüğün nedeni enfeksiyon, allerji, astım, reflü veya başka bir sağlık sorunu olabilir. Tedavi, altta yatan nedenin tedavisini içerirr. Örneğin, antibiyotikler enfeksiyonlarda kullanılabilir, astım için bronkodilatörler veya kortizonlu inhaler spreyler, reflü için anti-reflü tedavi reçete edilirr.

İlaçlar: Öksürük şikayetlerini hafifletmek için bazı ilaçlar kullanılabilir. Öksürük kesici ilaçlar, öksürük refleksini baskılayarak öksürüğü azaltabilir. Ancak, balgamın boğazda birikmesine ve solunum yollarının temizlenmesine engel olabilecekleri için balgamlı öksürüklerde kullanılmamalıdır. Öksürük kesici ilaçları başka tedaviye cevap alamadığımız şiddetli öksürüklerde veya akciğer kanserli hastalarda başvuruyoruz.

Balgamı inceltici ilaçlar: Balgamlı öksürüklerde, balgamın seyreltilmesine yardımcı olan ve balgamın daha kolay çıkmasını sağlayan balgam inceltici ilaçlar kullanılabilir.

Nemlendiriciler: Hava nemlendiricileri veya buhar inhalasyonu, öksürüğü hafifletebilir. Nemli hava, solunum yollarını rahatlatabilir ve öksürüğü azaltabilir.

Rahatlama teknikleri: Öksürük şikayetlerini hafifletebilecek bazı rahatlama teknikleri vardır. Bunlar arasında sıcak sıvılar içmek, buğulanma yapmak, tuzlu su ile gargara yapmak ve boğaz pastilleri veya pastil şeklindeki öksürük baskılayıcılar kullanmak bulunur.

Öksürüğün asıl tedavisi altta yatan nedeni bulup onu tedavi etmektir

Öksürüğe ne iyi gelir?

Öksürüğe iyi gelebilecek bazı doğal yöntemler ve ev tedavileri şunlardır:

Bol sıvı tüketimi: Sıcak su, bitki çayları, ılık süt veya bitki içerikli karışımlar gibi bol miktarda sıvı tüketmek, boğazı nemlendirebilir ve öksürüğü hafifletebilir.

Bal: Bal, doğal bir öksürük giderici olarak bilinir. Bir çay kaşığı balı ılık suya veya bitki çayına ekleyebilir veya doğrudan tüketebilirsiniz.

Zencefil: Zencefil, anti-inflamatuar özelliklere sahiptir ve öksürüğü yatıştırabilir. Taze zencefil dilimlerini kaynar suya ekleyerek zencefil çayı hazırlayabilirsiniz. Biraz bal ve limon suyu ekleyebilirsiniz.

Balgam söktürücü bitki çayları: Keten tohumu, adaçayı, kekik, ıhlamur veya papatya gibi bitki çayları, balgamın seyreltilmesine ve solunum yollarının temizlenmesine yardımcı olabilir.

Nemlendirici havayı solumak: Nemli hava, öksürüğü hafifletebilir. Duş almak, buğulanma yapmak veya bir nemlendirici cihaz kullanmak, solunum yollarını nemlendirebilir ve rahatlama sağlayabilir.

Tuzlu su ile gargara yapmak: Bir bardak ılık suya yarım çay kaşığı tuz ekleyerek gargara yapmak, boğazdaki tahrişi hafifletebilir ve öksürüğü azaltabilir.

Bu yöntemler genellikle hafif öksürüklerin rahatlatılmasına yardımcı olabilir.

Öksürük kesici şuruplar: Bu tür şuruplar, öksürük refleksini baskılayarak öksürüğü azaltmaya çalışır. Öksürüğü baskılamak, rahatsızlık verici veya gece uykuyu engelleyen öksürük nöbetlerini hafifletebilir. Bununla birlikte, balgamın boğazda birikmesine ve solunum yollarının temizlenmesine engel olabilirler. Öksürük kesici şuruplar genellikle kodein, dekstrometorfan veya levopropoksifen gibi aktif bileşenler içerir. Bu tür şurupların kullanımı, doktorunuzun önerisi doğrultusunda olmalıdır.

Balgam söktürücü/öksürük söktürücü şuruplar: Bu tür şuruplar, balgamı seyrelterek ve solunum yollarındaki mukusu incelterek öksürüğü kolaylaştırmaya ve balgamın çıkmasını sağlamaya çalışır. Bu şuruplar, öksürüğe neden olan balgamın daha kolay atılmasına yardımcı olabilir.

Öksürük şurupları, semptomları hafifletmek için kullanılan geçici bir tedavi yöntemidir ve altta yatan nedeni tedavi etmezler. Bu ilaçları doktor kontrolünde kullanmak önemlidir.

Öksürük bulaşıcı mıdır?

Öksürük, bazı durumlarda bulaşıcı olabilir. Özellikle solunum yolu enfeksiyonlarından kaynaklanan öksürükler, virüsler veya bakteriler tarafından yayılabilir. Öksürük sırasında öksürük damlacıkları veya aerosoller, havada bulunan virüs veya bakterileri içerebilir ve başka kişilere bulaşmasına neden olabilir.

Öksürük bulaşıcılığı, altta yatan enfeksiyonun türüne ve bulaşıcılık özelliklerine bağlı olarak değişir. Örneğin, grip veya soğuk algınlığı gibi viral üst solunum yolu enfeksiyonları, öksürük yoluyla kolayca bulaşabilir.

Öksürüğün bulaşıcılığını azaltmak için aşağıdaki önlemler alınabilir:

• El hijyenine dikkat etmek: Sık sık elleri sabun ve suyla yıkamak veya alkol bazlı el dezenfektanı kullanmak, enfekte olmuş ellerin diğer insanlara bulaşmasını engelleyebilir.
• Öksürük ve hapşırık hijyeni: Ağız ve burun, dirsek içine veya bir mendil kullanılarak kapatılmalıdır. Kağıt mendil kullanılıyorsa, tek kullanımlık olarak atılmalıdır. Öksürük veya hapşırık sırasında ellerle ağız ve buruna temas etmekten kaçınılmalıdır.
• Maske kullanımı: Özellikle solunum yolu enfeksiyonlarından şüphelenilen durumlarda veya kalabalık ortamlarda, maske takmak bulaşıcı öksürük damlacıklarının yayılmasını azaltabilir.
• Enfekte kişilerden uzak durmak: Öksüren veya hapşıran bir kişiden en az bir metre uzakta bulunmak ve yakın teması sınırlamak önemlidir.
• Evde kalma: Öksüren veya hasta olduğunuzda, mümkün olduğunca evde kalmanız ve başkalarıyla teması en aza indirmeniz önerilir.

Allerjik veya irritanlara bağlı olarak ortaya çıkan kuru öksürükler genellikle bulaşıcı değildir.

Sigara içmek öksürüğe neden olur mu?

Evet, sigara içmek öksürüğe neden olabilir veya mevcut öksürüğü kötüleştirebilir. Sigara dumanı, solunum yollarını tahriş eder ve öksürüğe yol açar. Sigaranın öksürük üzerindeki etkileri:

Solunum yolu tahrişi: Sigara dumanı, solunum yollarını tahriş eden kimyasallar ve partiküller içerir. Bu tahriş, öksürük refleksini tetikleyebilir. Sigara içildiğinde, duman akciğerlere ve solunum yollarına ulaşır, bu da öksürüğe yol açabilir.

Balgam üretimi: Sigara içmek, bronşları ve solunum yollarını tahriş ederek balgam üretimini artırabilir. Bu, balgamlı öksürüğe yol açabilir. Sigara içen kişilerde balgamın temizlenmesi daha zor olabilir, bu da öksürüğün daha da artmasına neden olabilir.

Solunum yolu enfeksiyonları: Sigara içmek, bağışıklık sistemini zayıflatarak solunum yolu enfeksiyonlarına daha duyarlı hale gelmenize neden olabilir. Bu enfeksiyonlar, öksürüğe ve solunum yollarının tahrişine yol açabilir.

Kronik bronşit: Sigara içmek, kronik bronşit gibi kronik solunum yolu hastalıklarının gelişme riskini artırabilir. Kronik bronşit, öksürük, balgam üretimi ve solunum yollarının sürekli olarak tahriş olmasıyla karakterizedir.

Öksürük şikayetiniz varsa ve sigara içiyorsanız, sigarayı bırakmak öksürüğünüzü hafifletir ve sağlığınızı iyileştirir.