Uyku Apnesi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Uyku Apnesi Nedir?

Uyku apnesi gece daralan havayolları nedeniyle nefesin 10 saniye ve üzerinde durması olarak tanımlanmaktadır. 45 yaş üzeri erkekler, menapozdaki kadınlar, obezite, kısa ve kalın boyunlu olmak, alkol ve sigara kullanımı, sakinleştirici ilaç kullanımı, üst hava yollarında tıkanıklığı olan kişiler risk altındadır. Genetik faktörler de bazen uyku apnesine neden olabilir.

Uyku Apnesi Neden Olur?

Uyku apnesinin nedeni boğazın arka kısmındaki kasların normalden daha fazla gevşemesi sonucunda hava yolları kişi nefes alıp verirken giderek daralması ve tamamen kapanmasıdır. Yeterince hava alamayan kişinin oksijen düzeyinin düşmesi ile beyine kişiyi uyandırıcı sinyaller gider ve böylelikle kişi uyanır ve hava yollarını tekrar açılır. Bu durum gece boyu tekrarlanarak kişinin derin ve dinlendirici bir uykudan mahrum kalmasına neden olur.

Uyku Apnesinin En Önemli Belirtileri

Uyku apnesinin en önemli belirtileri

Horlama,
Gece uykuda nefes durması
Gündüz aşırı uyku halidir.

Kişi ya boğularak uyandığını ifade eder veya hastanın yatak partneri kişinin horlarken nefesini tuttuğunu veya uyurken nefesinin durduğunu belirtir. Diğer bulgular özellikle boyun ve üst tarafında görülen gece terlemesi, gece sık idrara çıkma, sabah çok yorgun uyanma, başağrısı ile uyanma, dikkat eksikliği, gün içinde konsantrasyon eksikliğidir.

Uyku Apnesi Tanısı Nasıl Konur?

Uyku apnesi tanısı bir gece hastanın uyku merkezinde yatırılarak “Polisomnografi” adı verilen testin yapılması ile konur. Hastanın uyku sırasında beyin dalgaları, göz hareketleri, nefesinin durup durmadığını göstermesi amacıyla kafa derisine, göz çevresine, çeneye elektrotlar yapıştırılır.

Hava akınını ölçmek amacıyla buruna bir kanül yerleştirilir. Ayrıca kalp ritmi, bacak hareketlerini saptamak amacıyla da elektrotlar bağlanır. Karın hareketlerini gözlemek için karına bir kemer, kandaki oksijeni ölçmek için ise parmak ucuna bir prob yerleştirilir. Kişi bu elektrotlar ve gereçler ile bir gece uyku merkezinde uyur. Alınan kayıt uyku bozuklukları açısından uzmanlaşmış bir hekim tarafından incelenir.

Uyku Apnesi Dereceleri

Uyku apnesinin üç derecesi vardır. Hafif dereceli uyku apnesinde gece saatteki apne sayısı 5-15 arasında, orta dereceli uyku apnesinde 15-30 arasında, ağır derecelide ise bu sayı 30’un üzerinde olmalıdır.

Uyku Apnesi Tedavisi

Uyku apnesinin tedavisi hastalığın derecesine göre planlanır. Hafif dereceli uyku apnesinde eğer hastanın kronik bir hastalığı yok ise (tansiyon, kalp yetmezliği, diyabet, inme vb) yaşam tarzı değişiklikleri tedavinin temelini oluşturmaktadır. Hastaya kilo vermesi, alkol sigara ve sakinleştirici ilaçlardan kaçınması önerilir.

Eğer kişinin sadece sırt üstü apnesi oluyorsa sırt üstü yatmaması için bir takım önerilerde bulunulur. Bu durumda en sık önerdiğimiz bezden bir kese dikilip içine pinpon veya tenis topu konulması ve bu kesenin iki tarafına bezden bir kuşak dikilerek bunu hastanın yatarken sırtına bağlaması önerilir. Kesenin içindeki tenis veya pinpon topu hastanın sırtüstü yatmasını engelleyecektir.

Uyku apnesi tanısı alan her hasta kulak burun boğaz bölümüne muayene için gönderilir. Üst hava yollarında tıkanıklık saptanan olgular; örneğin burun kemik eğriliği, burun etlerinin şişliği veya büyümüş bademcikler nedeniyle tıkalı havayolları bu hekimlerce ameliyat edilerek uyku apnesinin tedavisinde başarı sağlanabilir.

Bunun dışında diş hekimleri çeneyi öne alan kişiye özel bir aparat hazırlayarak gece uyumadan ağıza takılan bu alet sayesinde uyku apnesini tedavi edebilirler. Ancak hafif dereceli uyku apnesi olan bir hastanın kronik ek bir hastalığı var ise o zaman bu önlemler yeterli olmayacaktır. Bu durumda üst hava yollarındaki tıkanıklığı açmaya yarayan pozitif basınç veren CPAP dediğimiz bir alet ile tedavi edilmelidirler. Bu alet ağız ve burunu içine alan bir maske yardımıyla kişiye uyurken basınç vererek kapanan hava yollarının gece boyunca açık kalmasını sağlar ve uyku apnesini tedavi eder.

Orta ve ağır dereceli uyku apnesinde ise kesin çözüm CPAP ile tedavidir. Yaşam tarzı değişiklikleri tek başına yeterli olmaz. Yine üst hava yollarını tıkayan bir patoloji var is ameliyat edilebilir ancak bu olgularda ameliyat kısa süreli bir rahatlık sağlamaktadır. Bir süre sonra apne tekrar başlar ve kişi aynı şikayetlerle karşı karşıya kalır. Bu nedenle orta ve ağır dereceli uyku apnesi olan hastalarda tek ve kesin çözüm uyurken ağız ve buruna takılan bir maske ile CPAP değdiğimiz bir alet ile basınç uygulanmasıdır.

Elbetteki ilk etapta hastalar bir makine ile uyumakta zorlanabilirler. Ancak zaman geçtikçe uyku kalitelerinin arttığını ve gündüz çok dinlenmiş olarak kalktıklarını gördükçe çoğu hastamız kendilerini “yeniden doğmuş” olarak tanımlamaktadır.

Uyku Apnesi Tedavisinde Yeni Gelişmeler

Uyku apnesi tedavisindeki son gelişmeler, geleneksel CPAP makinelerinin ötesinde uyku apnesi tedavisi için çeşitli umut verici seçenekler sunarak bu durumla mücadele edenlere yeni umutlar getirdi. Bunlar arasında:

İlaç Tedavileri: Araştırmacılar diyabet ve obezite tedavisinde kullanılan Tirzepatide ilacının, hava yolu tıkanıklığını azaltarak özellikle obze hastalarda uyku apnesini azaltmada etkili olduğunu göstermişlerdir (Tirzepatide for the Treatment of Obstructive Sleep Apnea and Obesity Authors: Atul Malhotra, M.D., Ronald R. Grunstein, M.D., Ph.D., Ingo Fietze, M.D., Terri E. Weaver, Ph.D., Susan Redline, M.D., M.P.H., Ali Azarbarzin, Ph.D., Scott A. Sands, Ph.D., +5, for the SURMOUNT-OSA Investigators*Author Info & Affiliations Published June 21, 2024DOI: 10.1056/NEJMoa2404881

Başka bir ilaç olan AD109 ise da klinik denemelerde uyku apnesinin önemli bir faktörü olan üst hava yolu kas gevşemesini hedefleyerek apne olaylarını azaltmada ve gece ve gündüz semptomlarını iyileştirmede umut verici sonuçlar göstermiştir

(American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine > List of Issues > Volume 208, Issue 12

Pharmacologic Therapy for Obstructive Sleep Apnea: Are We Seeing Some Light at the End of the Tunnel?)

Ağız Cihazları: Ağır uyku apnesi için geliştirilen ilk ağız cihazı Complete Airway Repositioning and Expansion (CARE) FDA tarafından onaylanmıştır. Bu cihazlar, damak genişleterek ve alt çeneyi yeniden konumlandırarak uyku sırasında hava yolunu açık tutar. CPAP tedavisine daha az invaziv bir alternatif sunar ve birçok hastada önemli iyileşmeler göstermiştir (https://www.sleepfoundation.org/sleep-news/fda-clears-first-oral-appliance-for-severe-sleep-apnea-therapy).

Sürekli Negatif Dış Basınç (cNEP): Bu yeni tedavi, hava yolu çökmesini önlemek için boyun dışına negatif basınç uygulayan bir cihaz içerir ve CPAP ile karşılaştırıldığında daha az invaziv bir seçenek sunar. İlk çalışmalar, CPAP'ı tolere edemeyenler için uygulanabilir bir alternatif olabileceğini öne sürmektedir (Sleepopolis).

Bu tedaviler henüz Türkiye’de kullanılmamaktadır.